Kamu kaynakları enerji tekellerinin ‘emrine amade’

Andaç Aydın Arıduru
andacaydinariduru@gmail.com

TEİAŞ, 2025 yılı şubat ayı için kapasite mekanizması ödeme listesini açıkladı. Şubat ayı için 33 tesise toplam 1 milyar 215 milyon TL ödeme yapıldığı duyuruldu. Kapasite mekanizması kapsamında ocak ayında ise 1 milyar 50 milyon TL ödeme yapılmıştı. Böylece 2025’in ilk 2 ayında aralarında Sabancı, Aksa, Aydem, Ciner, Limak, IC İçtaş, Kolin inşaat ve enerji tekelleri ile 200 işçisine aylardır ücretlerini ödemeyen Doruk Madencilik’in sahibi Yıldızlar SSS Holdingin de bulunduğu 27 şirkete 2 milyar 235 milyon TL ödeme yapıldı.

Kapasite mekanizması: Özelleştirilen santrallere kaynak aktarımı

Kapasite mekanizması, özel enerji santrallerinin elektrik tedariki için hazır durumda kalmalarını sağlamak amacıyla ödemeler yapılması yoluyla ihtiyaç anında enerji tedarikini sağlayabilecek kapasiteyi garanti etmeyi amaçlayan bir teşvik sistemi. Enerji santralleri, üretim kapasitelerini enerji tedariki sistemine alınabilir konumda tutarak “emre amade” statüsüne erişiyor ve kapasite mekanizması kapsamındaki şirketlere “emre amade” olan enerji kapasitesi oranında kaynak aktarılıyor.

Toplam 33 santralin 13’ü kamudan özele devredilen santrallerden oluşuyor. Kamu bünyesindeyken enerji üretme kapasitesi için fazladan ödeme yapılmıyordu. Ancak bu 13 santrale 2025’in sadece ilk ayında sattıkları elektrik enerjisinin bedelinden bağımsız 461 milyon 558 bin TL ödeme yapılmış oldu.

Sabancı, Aksa, Çelikler, Kolin, Limak, Cengiz…

Sabancı Holdinge ait Tufanbeyli, Bandırma 2, ve Bandırma santrallerinde emre amade bulundurulan kapasite için iki ayda yapılan ödemenin tutarı 216.17 milyon TL’ye ulaştı.

Aksa Group’un Bolu Göynük ve Antalya enerji santralleri için iki ayda toplam 169.8 milyon TL ödeme yapıldı.

Çelikler Group’a ait Orhaneli, Seyitömer ve Tunçbilek termik santralleri için iki ayda aktarılan kaynak 93.8 milyon TL’yi buldu.

Cengiz Holdinge ait Cengiz 610 isimli doğal gaz santraline iki ayda 65.2 milyon TL, IC İçtaş, Limak Holding ortaklığı Yeniköy Kemerköy Termik Enerji Santraline 63.1 milyon TL ödeme yapıldı. Tek seferde en büyük kaynak aktarımı ise Kolin’e ait Soma Kolin Termik Santraline yapıldı. İki ayda tesise ürettiği elektriğin bedeli dışında 241 milyon 572 bin TL ödeme yapıldı.

İşçilere ücret ödemiyor, kapasitesi var diye ödüllendiriliyor

Yıldızlar SSS Holdinge ait Doruk Madencilik, Eskişehir’deki Yunus Emre Termik Santralinde çalışan 200 maden ve termik santral işçisinin 4 aylık ücretlerini ödememesiyle gündeme gelmişti. Şirkete kapasite mekanizması kapsamında 2025’in ilk iki ayında 7.5 milyon TL tutarında kaynak aktarılmış oldu. Ücretlerin ödenmediği aralık-şubat ayları arasındaki dönemde yaklaşık 320 milyon TL değerinde elektrik satışı gerçekleşen tesise kapasite mekanizmasıyla yapılan ödemelerle birlikte şirketin tesisten elde ettiği toplam gelir 327 milyon TL’yi buluyor. Şirketin toplam 2.5 aylık ücrete tekabül eden 34 milyon TL değerinde bir ödeme yapması gerekiyor. 200 işçinin ocak ayı ikramiyeleri ise işçi başına 10 günlük ücrete tekabül etmekte. Yani Doruk Madencilik’in işçilere ödemesi gereken tutar 39 milyon TL.

Maden-İş ve TES-İŞ sendikalarına üye işçiler, holding önünde gerçekleştirdikleri eylemler sonrası aralık ücretlerinin ödendiğini, işçilerin bir kısmına ocak ayı ücretlerinin yatırıldığını belirtiyor. Yapılmayan ikramiye ödemeleriyle birlikte ortalama 2.5 aylık ücret alacakları olduğunu belirten işçiler, şirketin üretime devam edebilmek ve santralin çalışır durumda görünmesini sağlamak amacıyla sürekli vaatlerde bulunduğunu ifade ediyor. “Bizi sürekli oyalıyorlar. Üretime dönelim diye ödemelerin yapılacağını söylüyorlar ama santrali çalışır durumda göstererek milyonlarca lira daha kazanıyorlar. 300 milyon TL’nin üzerinde gelir kazanmış patron bizim ücretimizi neden vermiyor? İkramiyelerimizin yer altı hizmeti sigorta primimizin üzerine neden yatıyor?​” diyerek tepki gösteren bir işçi, hak ettikleri ödemelerin hemen yapılabileceğini ve şirketin ödeme yapmaya gücü olduğunu düşündüklerini söylüyor.